Nie ma typowego nastolatka z ADHD. Objawy i zaburzenia różnią się w zależności od płci, rodzaju ADHD, środowiska, w którym się znajdują, a także od ich indywidualnych mocnych stron i innych zaburzeń, które mogą u nich występować.
Ogólnie rzecz biorąc, nastolatki z ADHD wykazują mniej objawów nadpobudliwości, które kojarzymy z ADHD u dzieci. To dobra wiadomość.
Ale kiedy dzieci dostają się do szkoły średniej, oczekiwania wobec nich, zarówno akademickie, jak i społeczne, są znacznie zwiększone, a to może być trudne dla nastolatków z ADHD.
Pod względem rozwojowym od nastolatków oczekuje się większej autonomii: mniej struktury w życiu szkolnym i domowym oraz mniej nadzoru ze strony nauczycieli i rodziców.
Można to sobie wyobrazić jako wykres, na którym linia struktury i nadzoru biegnie w dół, a linia wymagań i oczekiwań – w górę. Linie te przecinają się w okresie dorastania, a wraz z pogłębianiem się tej różnicy rosną wyzwania dla dzieci z ADHD. Ponadto nastolatki są bardziej podatne na wpływy grupy rówieśniczej, które stają się silniejsze w okresie nastoletnim, gdy dzieci stopniowo oddalają się od rodziców i innych autorytetów.
Jeśli Twoje dziecko ma ADHD, ważne jest, aby zwracać uwagę na trudności w wielu dziedzinach, nie tylko w funkcjonowaniu w szkole. Należy również zwracać uwagę na trudności w relacjach z przyjaciółmi, funkcjonowaniu emocjonalnym, prowadzeniu samochodu i ryzykownych zachowaniach. Zajmiemy się tymi obszarami po kolei.
Nauka
Bez wsparcia, nastolatki z ADHD mają zwykle niższe średnie ocen i wyniki w standardowych testach osiągnięć, a także wyższe wskaźniki niepowodzeń szkolnych i zawieszenia za problematyczne zachowanie. Nawet jeśli nadpobudliwość i impulsywność nie są istotnymi problemami dla Twojego nastolatka, objawy związane z nieuwagą i trudnościami w organizacji mogą zebrać duże żniwo, gdy wzrosną oczekiwania w zakresie nauki.
Jak możesz pomóc? Upewnij się, że nastolatek ma dostęp do pomocy w szkole i podczas testów, jeśli jej potrzebuje. Korepetytorzy lub osoby pomagające w odrabianiu zadań domowych mogą im pomóc, jeśli mają problemy z konkretnym materiałem akademickim lub po prostu z samodyscypliną, by przykładać się do pracy domowej. Bardzo ważna jest pomoc w zorganizowaniu się (i utrzymaniu) – można to zrobić, tworząc strukturę pracy w domu lub zatrudniając trenera organizacyjnego, którego zadaniem jest pomoc w nauce samodzielnego organizowania się.
Przede wszystkim nastolatki z ADHD potrzebują, aby rodzice byli na bieżąco i wiedzieli, co i kiedy mają robić, zamiast zakładać, że poradzą sobie z pracą samodzielnie.
Relacje z rówieśnikami
Około połowa nastolatków z ADHD ma poważne problemy w relacjach z rówieśnikami. Badania wykazują, że mają oni mniej odwzajemnionych przyjaźni i częściej są ignorowani lub odrzucani przez rówieśników. Jest również bardziej prawdopodobne, że padną ofiarą prześladowania lub będą prześladować innych. Może to wynikać z zaburzonych umiejętności społecznych i komunikacyjnych – osoby takie mogą nie słuchać przyjaciół, nie wyłapywać ważnych sygnałów społecznych, działać impulsywnie lub natrętnie.
Jak można pomóc: Najważniejszą rzeczą, jaką można zrobić, to wiedzieć, z kim nastolatek spędza czas, i starać się zachęcać go do omawiania z rodzicami lub innymi zaufanymi dorosłymi problemów związanych z przyjaźnią i relacjami. Ważne jest także zachęcanie do udziału w zajęciach pozalekcyjnych, które dają możliwości towarzyskie w zorganizowanym środowisku. Jeśli dziecko ma poważne problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem przyjaźni, warto poszukać terapeuty, który uczy umiejętności społecznych.
Funkcjonowanie emocjonalne
Okres nastoletni to zazwyczaj emocjonalny rollercoaster dla wszystkich dzieci, ale dzieci z ADHD są podatne na słabą regulację emocji, co może powodować większe wzloty i upadki. Ich impulsywność emocjonalna może sprawić, że szczególnie trudno będzie im poradzić sobie z frustracją. Może to być trudne zarówno dla nich, jak i dla osób z ich otoczenia.
Jak można pomóc: Jedną z rzeczy, które można zrobić, jest pomoc nastolatkowi w ćwiczeniu strategii uspokajania i rozwijaniu narzędzi radzenia sobie z problemami. Można także porozmawiać z nim o tym, jak ważne jest przepraszanie po stracie panowania nad sobą. W przypadku dzieci z ADHD, które mają poważne problemy ze zmiennością, skuteczna może być terapia poznawczo-behawioralna.
Ryzykowne zachowanie
Badania pokazują, że nastolatki z ADHD mają tendencję do rozpoczęcia używania papierosów, alkoholu i nielegalnych narkotyków wcześniej niż typowe dzieci. W późniejszym okresie częściej palą i używają narkotyków, a także częściej mają problemy z alkoholem. Mają także tendencję do wcześniejszej aktywności seksualnej, częściej uprawiają seks bez zabezpieczenia i częściej zapadają na choroby przenoszone drogą płciową.
Jak można pomóc: Szczególnie ważne jest, aby rodzice wiedzieli, gdzie i z kim nastolatek przebywa przez cały czas. Zachęcaj do udziału w zajęciach pozalekcyjnych, aby ograniczyć do minimum czas wolny bez nadzoru. Ucz nastolatków o zagrożeniach związanych z używaniem substancji odurzających i aktywnością seksualną oraz zachęcaj ich do otwartego dialogu na ten temat. Chcemy, aby nastolatek wiedział, jakie są nasze zasady i oczekiwania, ale chcemy też, aby czuł się swobodnie, przychodząc do nas z pytaniami lub dzwoniąc do nas, jeśli znajdzie się w problematycznej sytuacji.
Prowadzenie samochodu
Nastolatki z ADHD mogą mieć problemy za kierownicą z powodu nieuwagi lub impulsywności. Badania wykazują, że mają one wyższy odsetek mandatów drogowych i wypadków, a wypadki, które mają, są zazwyczaj poważniejsze niż przeciętnie.
Jak możesz pomóc: Bardzo ważne jest, aby zachować szczególną ostrożność przy uczeniu nastolatków z ADHD prowadzenia samochodu. W niektórych przypadkach warto rozważyć opóźnienie wieku, w którym nastolatek zaczyna prowadzić samochód, a także ograniczyć sposób i czas prowadzenia samochodu (oraz osoby, które mogą z nim podróżować) do czasu, gdy będzie się miało pewność, że jego umiejętności i zdolność oceny sytuacji są wystarczająco rozwinięte. Jeśli dziecko przyjmuje leki na ADHD, ważne jest, aby upewnić się, że zażywa leki, gdy siada za kierownicą. Należy upewnić się, że dziecko jest świadome trudności związanych z prowadzeniem samochodu i ADHD oraz że zdaje sobie sprawę z tego, jak ważne jest monitorowanie własnego zachowania, aby upewnić się, że jest bezpiecznym kierowcą.
Więcej informacji
- childmind.org/article/adhd-in-teenagers/
