Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) w klasyfikacji ICD-10 jako zaburzenia hiperkinetyczne – zespół neurorozwojowych zaburzeń psychicznych, które często diagnozuje się u dzieci. ADHD może sprawić, że dzieciom trudno jest skupić się na pracy w szkole lub innych zadaniach, zwracać uwagę i siedzieć spokojnie. Dzieciom z ADHD trudniej jest zapanować nad sobą niż innym dzieciom w ich wieku, co może prowadzić do problemów w szkole i w domu.
ADHD obejmuje dwa odrębne rodzaje zachowań:
- zachowania nieuważne, w których dziecko ma problemy z koncentracją uwagi
- zachowania impulsywne, w przypadku których dziecko ma zbyt dużo energii i ma trudności z kontrolowaniem swoich impulsów.
U niektórych osób z ADHD występują tylko zachowania nieuważne, u innych tylko zachowania impulsywne, ale u większości występuje kombinacja obu tych zachowań.
Jakie są objawy ADHD?
Pierwszymi objawami ADHD są często zachowania nadpobudliwe lub impulsywne. Zazwyczaj pojawiają się one u dzieci w wieku od trzech do sześciu lat. Zachowania nadpobudliwe lub impulsywne obejmują:
- Posiadanie dużej ilości energii i trudności z usiedzeniem w miejscu
- Ciągłe wiercenie się
- Częste bieganie i wspinanie się na przedmioty
- Ciągłe mówienie lub przerywanie innym
- Bycie bardzo niecierpliwym.
Innym objawem ADHD są zachowania nieuważne. Pojawiają się one zazwyczaj, gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole. Zachowania nieuważne obejmują:
- Łatwe rozpraszanie się
- Popełnianie nieostrożnych błędów
- Trudności z wykonywaniem poleceń
- Częste zapominanie lub gubienie rzeczy
- Problemy z organizacją
- Sprawianie wrażenia, że nie słucha, gdy ktoś do niego mówi
- Unikanie rzeczy, które wymagają dużo myślenia lub wysiłku
- Sprawianie wrażenia nieświadomości tego, co dzieje się wokół nich.
ADHD u chłopców diagnozuje się około dwa razy częściej niż u dziewcząt. U dziewcząt mogą występować inne objawy.
Jak diagnozuje się ADHD?
Dziecko może być zdiagnozowane z ADHD, jeśli:
- Wykazuje kilka nieuważnych lub impulsywnych zachowań przed ukończeniem 12 roku życia
- Wyzwania związane z zachowaniem dziecka wykraczają poza normę dla jego wieku
- Objawy występują przez długi okres czasu
- Dziecko ma problemy z zachowaniem w różnych miejscach, np. w domu i w szkole
- Ich zachowanie przeszkadza im w pracy w szkole lub w życiu towarzyskim.
Aby postawić diagnozę, specjalista z zakresu zdrowia psychicznego (m.in. zaburzenia hiperkinetyczne – zespół neurorozwojowych zaburzeń psychicznych) porozmawia z rodzicami, nauczycielami i innymi dorosłymi w życiu dziecka. Spotka się także z dzieckiem. Dziecko zostanie poddane kilku testom. Pomoże to specjaliście z zakresu zdrowia zdecydować, czy dziecko ma ADHD, czy inne zaburzenie o podobnych objawach.
Jak leczy się ADHD?
ADHD leczy się zazwyczaj za pomocą kombinacji terapii behawioralnej i leków.
Terapia
Istnieje kilka rodzajów terapii, które mogą pomóc dzieciom z ADHD:
- Terapia interakcji rodzic-dziecko: Terapia dla rodzica i dziecka razem. Rodzic uczy się, jak zachęcać dziecko do dobrego zachowania.
- Trening rodzicielski: Rodzic uczy się umiejętności radzenia sobie z objawami u dziecka.
- Terapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioral therapy, CBT): Terapeuta uczy dziecko, jak kontrolować swoje zachowania. Omawia się, w jaki sposób myśli i uczucia dziecka są związane z jego zachowaniem i ćwiczy sposoby poprawy samokontroli. Ta metoda najlepiej sprawdza się w przypadku starszych dzieci.
- Trening umiejętności społecznych: Terapeuta pomaga dziecku nauczyć się, jak zachowywać się w otoczeniu innych dzieci.
- Terapia rodzinna: Rodzice i rodzeństwo uczą się, jak radzić sobie ze stresem związanym z życiem z dzieckiem, które ma ADHD.
Terapeuci mogą również ściśle współpracować z nauczycielami dziecka.
Leki
Dzieciom z ADHD często przepisuje się tzw. leki stymulujące. Lek ten pomaga im zachować spokój, skupić się i kontrolować impulsy. Dwa najczęściej stosowane leki to metylofenidat i dekstroamfetamina, które występują pod takimi nazwami handlowymi jak Ritalin i Adderall.
Leki te mogą powodować poważne skutki uboczne, takie jak bóle głowy, brak łaknienia lub problemy ze snem. Jeśli u dzieci wystąpią takie skutki uboczne, mogą im zostać przepisane leki niestymulujące.
U wielu dzieci objawy ADHD zmniejszają się lub znikają po osiągnięciu pełnoletności. Niektórzy dorośli nadal zmagają się z objawami ADHD, zwłaszcza nieuwagi i kontroli impulsów.
Ryzyko wystąpienia innych zaburzeń
U dzieci z ADHD często diagnozuje się zaburzenia opozycyjno-obronne, zaburzenia lękowe lub depresję. U niektórych dzieci może być również zdiagnozowany zespół Tourette’a. Leczenie ADHD jest najskuteczniejsze, gdy jednocześnie leczone są inne zaburzenia.