Choroba dwubiegunowa to zaburzenie nastroju charakteryzujące się okresami skrajnych wzlotów i upadków, które zwykle zaczyna się pojawiać u nastolatków lub młodych dorosłych. Jednak u niektórych dzieci choroba rozwija się wcześniej, choć często trudno jest ją zdiagnozować u dzieci. Dzieje się tak dlatego, że dziecięca choroba dwubiegunowa wygląda zupełnie inaczej niż u dorosłych. A żeby jeszcze bardziej zagmatwać sprawę, często przypomina ADHD.
Co to jest choroba dwubiegunowa u dzieci?
Zaburzenia dwubiegunowe u dorosłych charakteryzują się występowaniem sporadycznych epizodów manii – podwyższonego nastroju, szybkiego mówienia, dużej energii, wielkoduszności i nadmiernej pewności siebie – które mogą trwać od tygodnia do kilku miesięcy. Jednak mania u dzieci wygląda inaczej niż objawy, które kojarzymy z manią u dorosłych. U dzieci, zamiast euforii, mania zwykle przybiera formę zwiększonej drażliwości i agresji.
Jednak poleganie wyłącznie na drażliwym zachowaniu jest problematyczne. To, co eksperci nazywają “dysregulacją emocjonalną”, obejmującą napady złości, wybuchy i agresję, występuje w wielu stanach chorobowych – między innymi w ADHD. Tylko wtedy, gdy występuje ona epizodycznie, wraz z innymi objawami maniakalnymi, można mówić o epizodzie maniakalnym/dwubiegunowym.
W jaki sposób “dwubiegunówka” i ADHD są do siebie podobne?
Dysregulacja emocjonalna, wyjaśnia dr Gabrielle Carlson, była jednym z objawów ADHD (wraz z nieuwagą, impulsywnością i nadpobudliwością) do 1980 roku, kiedy to komitet DSM-3 zdecydował, że nie jest ona częścią podstawowej choroby. Jednak nadal figuruje na liście zachowań towarzyszących. W aktualnym DSM-5 opisano je jako “niską tolerancję frustracji, drażliwość lub labilność nastroju”. Jej znaczenie w zespole ADHD zostało ostatnio ponownie docenione.
Dr Carlson jest emerytowanym dyrektorem Oddziału Psychiatrii Dzieci i Młodzieży oraz profesorem psychiatrii i pediatrii w Stony Brook University School of Medicine. Jest ekspertem w dziedzinie zaburzeń dwubiegunowych u dzieci oraz niedawno wynalezionego zaburzenia zwanego zaburzeniem regulacji nastroju.
Trudności z panowaniem nad emocjami i spełnianiem oczekiwań dotyczących zachowania są powszechnymi problemami dzieci z ADHD. U ponad połowy dzieci z kombinowaną postacią ADHD (nieuwaga, impulsywność i nadpobudliwość) rozwijają się zaburzenia zachowania, takie jak zespół opozycyjno-obronny (ODD), który charakteryzuje się temperamentem, destrukcyjnym i nieposłusznym zachowaniem. Drażliwość w ADHD i ODD jest nie do odróżnienia od drażliwości w manii, z tą różnicą, że ta ostatnia ma charakter epizodyczny, a nie ciągły.
Więcej nakładających się objawów
Dysregulacja emocjonalna nie jest jedynym objawem, który jest związany zarówno z manią dwubiegunową, jak i ADHD. W rzeczywistości, istnieje wiele zachowań, które mogą być interpretowane jako oznaki manii lub ADHD, Dr Carlson zauważa. Na przykład:
- Jednym z kryteriów manii jest podwyższona aktywność, która może przypominać nadpobudliwość związaną z ADHD.
- Drażliwość w manii przypomina niską tolerancję na frustrację, która jest charakterystyczna dla ADHD
- Słaba ocena sytuacji w manii przypomina impulsywność związaną z ADHD.
- W obu przypadkach występuje rozproszenie uwagi
- W obu przypadkach występują trudności z zasypianiem
Kluczową różnicą jest to, że mania pojawia się i znika epizodycznie, podczas gdy ADHD jest stanem chronicznym. Niska tolerancja na frustrację w ADHD nie mija, podczas gdy dziecko z zaburzeniem dwubiegunowym może być bardzo drażliwe przez sześć miesięcy, a potem nie mieć kolejnego epizodu przez lata.
Dr Carlson dodaje, że narzędzia diagnostyczne używane przez klinicystów do oceny zachowania dziecka – zwane wywiadami ustrukturyzowanymi – mogą prosić rodziców o ocenę objawów, ale nie pytać, czy są one epizodyczne i niewyjaśnione przez inne czynniki stresogenne lub zmiany środowiskowe. Ta informacja jest oczywiście kluczowa dla wykluczenia jednej lub drugiej diagnozy.
W niektórych badaniach trudności w odróżnieniu objawów manii od objawów ADHD powodują, że objawy te są zaliczane do obu zaburzeń, raz jako objaw choroby dwubiegunowej, a raz jako objaw ADHD. To z kolei może prowadzić do tego, że u dzieci, które mają ADHD lub dwubiegunówkę, błędnie rozpoznaje się oba zaburzenia.
Decyzje dotyczące leczenia
Niemniej jednak możliwe jest, aby dzieci miały oba schorzenia. Niejasność co do tego, czy dziecko ma ADHD, czy dwubiegunowe, czy oba, może prowadzić do trudności w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia. Jeśli istnieje niepewność diagnostyczna, co powinno być leczone w pierwszej kolejności? Dr Carlson radzi, aby najpierw leczyć ADHD. Ponieważ ADHD występuje u dzieci znacznie częściej niż choroba dwubiegunowa, ADHD jest bardziej prawdopodobną prawidłową diagnozą.
Co ważniejsze jednak, leki stymulujące, będące lekami pierwszego rzutu w leczeniu ADHD, szybko przynoszą rezultaty. Ich skuteczność (lub brak skuteczności) powinna być jasna w ciągu kilku dni lub maksymalnie tygodni. Dr Carlson mówi, że z pewną regularnością spotyka się z dziećmi, u których zdiagnozowano chorobę dwubiegunową, a których rodzice są zaskoczeni i zachwyceni, że objawy ustępują pod wpływem leków stymulujących, ponieważ dzieci te w rzeczywistości mają ADHD, a nie chorobę dwubiegunową.
A jeśli okaże się, że dziecko ma dwubiegunówkę, nie wykazano, by leki stymulujące miały szkodliwy wpływ na jego chorobę, tak jak niektóre inne leki, w tym antydepresanty, które mogą wywoływać manię.
Co to jest zaburzenie dysregulacji nastroju?
Jeśli dziecko jest podatne na silną drażliwość z wybuchami, ale zachowanie to nie jest epizodyczne, możliwe, że spełnia kryteria nowego rozpoznania – zaburzeń z zaburzeniami regulacji nastroju (DMDD).DMDD zostało dodane do listy rozpoznań w DSM-5, kiedy zostało opublikowane w 2013 roku, aby zidentyfikować dzieci z poważnymi zaburzeniami regulacji nastroju, które wcześniej zostałyby zdiagnozowane jako dziecięce zaburzenie dwubiegunowe. Problem polegał na tym, że u dzieci, które pasowały do tego opisu, często nie dochodziło do rozwoju choroby dwubiegunowej u dorosłych.
Dzieci z DMDD są skłonne do wybuchów, które są nieproporcjonalne do czynnika wywołującego, a pomiędzy wybuchami są drażliwe, ale zachowanie to różni się od manii dwubiegunowej tym, że nie występuje na przemian z okresami depresji lub normalnego nastroju.
Dr Carlson szacuje, że około 75-80% dzieci w próbach klinicznych ma ADHD, a leczenie ADHD, które leży u podstaw wybuchowego zachowania, może być najważniejszą szansą pomocy dziecku. Jednakże dysregulacja emocji może być poważnym problemem z własnymi obciążeniami prowadzącymi do wizyt na pogotowiu i hospitalizacji psychiatrycznych. Wiele dzieci nie reaguje ani na leki na ADHD, ani na leki stabilizujące nastrój. Dr Carlson dodaje, że znalezienie odpowiedniej interwencji dla tych dzieci jest sprawą priorytetową.
Więcej informacji
- childmind.org/article/is-it-adhd-or-bipolar-disorder/
