Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to zaburzenie zachowania powodujące objawy nieuwagi, nadpobudliwości i impulsywności, które mogą mieć różny stopień nasilenia i przeszkadzać w wykonywaniu codziennych czynności.
ADHD zwykle rozwija się w dzieciństwie, ale może trwać do dorosłości. Osoby cierpiące na to zaburzenie często borykają się z impulsywnymi zachowaniami, nadmierną aktywnością i trudnościami w skupieniu uwagi. ADHD nie u każdego wygląda tak samo. Rodzaj ADHD zależy od podstawowych objawów i zachowań, jakie wykazuje dana osoba.
Istnieją trzy główne sposoby, w jakie mogą występować objawy ADHD. Sposoby te były wcześniej określane jako “podtypy” w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM-IV), ale są nazywane “prezentacjami” w aktualnym DSM-5. Będziemy używać ich tutaj synonimicznie.
Trzy podtypy ADHD
Ponieważ wszystkie objawy ADHD różnią się u poszczególnych osób, ważne jest, aby dowiedzieć się o cechach każdej prezentacji, aby można było rozpoznać, z którym z nich Ty lub Twój bliski może mieć do czynienia.
- Nieuważny: Główne objawy tego typu to brak koncentracji, częsta nieuwaga i dezorganizacja.
- Impulsywny/nadpobudliwy: Osoby z tym podtypem nie wykazują nieuwagi, ale są niespokojne i ruchliwe. Jest to najrzadszy podtyp ADHD.
- Połączone: Jest to najczęstszy podtyp ADHD, w którym osoby wykazują objawy pozostałych dwóch typów.
ADHD typu nieuważnego (Inattentive Type ADHD)
Osoby z tym typem nie wykazują żadnych oznak nadpobudliwości ani impulsywności. Zamiast tego mają trudności z utrzymaniem koncentracji uwagi i byciem uważnym. Osobom z ADHD typu nieuważnego często trudno jest zwracać uwagę i angażować się w zorganizowane działania przez dłuższy czas.
Niektóre zachowania i objawy, które mogą występować u osób z tą postacią ADHD obejmują:
- Krótki czas koncentracji uwagi
- Łatwość rozpraszania się
- Niezdolność do zwracania uwagi na szczegóły
- Trudności w słuchaniu, gdy się do nich mówi
- Zapominanie podczas wykonywania codziennych czynności
- Często nieuważny i ciągle gubi klucze, książki i telefony
- Ma trudności z angażowaniem się w zorganizowane zadania i czynności
- Ma trudności z wykonywaniem poleceń
ADHD typu impulsywnego/nadpobudliwego
Jest to najrzadziej występujący typ ADHD. Osoby z tą postacią tego zaburzenia wykazują zachowania nadpobudliwe i impulsywne, ale nie mają objawów nieuwagi. Osoby z tą postacią tego zaburzenia stale się poruszają i nadmiernie się wiercą.
Ta postać charakteryzuje się zazwyczaj następującymi objawami impulsywności:
- Przeszkadzanie innym lub wtrącanie się w ich życie
- Działanie bez zastanowienia
- Niecierpliwość i trudności z czekaniem na swoją kolej
- Wymawianie odpowiedzi na pytanie zanim zostanie ono dokończone
Objawy nadpobudliwości zazwyczaj obejmują następujące zachowania:
- Niespokojność
- Nadmierne mówienie
- Niezdolność do skupienia się na jednym zadaniu w tym samym czasie
- Nadmierne wiercenie się
- Niezdolność do wykonywania jakichkolwiek czynności w ciszy
ADHD typu mieszanego
Jest to najczęstsza postać tego zaburzenia. Osoby z tym typem ADHD doświadczają kombinacji objawów impulsywności, nadpobudliwości i nieuwagi.
Diagnoza ADHD typu mieszanego u dziecka wymaga obecności sześciu lub więcej objawów nieuwagi oraz sześciu lub więcej objawów nadpobudliwości/impulsywności przez co najmniej sześć miesięcy. Osoby w wieku 17 lat i starsze muszą mieć co najmniej pięć lub więcej objawów każdego z nich.
Przyczyny
Dokładna przyczyna ADHD nie jest znana. Jednak aktualne badania wykazują, że genetyka może odgrywać rolę w rozwoju tego zaburzenia u danej osoby. Innymi słowy, jeśli w rodzinie występowały przypadki tej choroby, prawdopodobieństwo jej wystąpienia może być większe.
U dzieci z ADHD stwierdza się także niski poziom dopaminy. Chociaż może to nie być jedyną przyczyną choroby, uważa się, że jest to czynnik przyczyniający się do rozwoju tego zaburzenia mózgu.
Choroba ta występuje częściej u chłopców niż u dziewcząt i często może prowadzić do rozwoju innych zaburzeń, takich jak zaburzenia lękowe, depresja czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Dziewczęta z tym zaburzeniem częściej wykazują objawy nieuwagi niż nadpobudliwości czy impulsywności.
Inne czynniki, które mogą przyczynić się do rozwoju tego zaburzenia, to m.in:
- Palenie tytoniu lub spożywanie alkoholu w czasie ciąży
- Urazy głowy
- Niska waga urodzeniowa
- Narażenie na toksyny środowiskowe w bardzo młodym wieku lub w czasie ciąży
Diagnoza
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko ma ADHD, musisz zabrać je do wykwalifikowanego pediatry lub specjalisty w celu postawienia diagnozy. Zazwyczaj pediatra lub specjalista poprosi o szczegółowy wywiad dotyczący objawów występujących u dziecka i przeprowadzi serię testów w celu obserwacji jego zachowania.
Aby postawić ostateczną diagnozę ADHD, eksperci medyczni stosują kryteria DSM-5. W podręczniku wyszczególniono dziewięć zachowań i objawów nadpobudliwości/impulsywności oraz dziewięć zachowań i objawów nieuwagi.
U dziecka diagnozuje się ADHD, jeśli wykazuje ono co najmniej sześć zachowań i objawów wymienionych dla każdego z tych typów. U osoby dorosłej lub nastolatka wymagane jest wystąpienie co najmniej pięciu z tych objawów, jednak muszą one być na tyle poważne, aby zaburzać normalne funkcjonowanie danej osoby.
Objawy ADHD mogą pojawić się w wieku od 3 do 6 lat i często są mylone ze złym zachowaniem. Niezdiagnozowane i nieleczone zaburzenie może powodować słabe wyniki w nauce, trudności w utrzymaniu zdrowych relacji oraz zachowania antyspołeczne.
Leczenie
Obecnie nie ma lekarstwa na ADHD, ale skuteczne leczenie tego zaburzenia zmniejszy nasilenie objawów i umożliwi osobie cierpiącej na ADHD lepsze codzienne funkcjonowanie.
ADHD jest zazwyczaj leczone kombinacją leków i terapii behawioralnej. Nie istnieje jednak jedna, uniwersalna forma leczenia. Znalezienie idealnego leczenia dla Ciebie lub Twojego dziecka ADHD zależy od wielu czynników.
Przed zaleceniem planu leczenia lekarz weźmie pod uwagę wiek pacjenta lub dziecka, nasilenie objawów oraz nietolerancję leków. Leczenie może obejmować jedną z poniższych opcji lub ich kombinację.
Leki
Istnieją dwa rodzaje leków zazwyczaj stosowanych w leczeniu ADHD: stymulujące i niestymulujące.
- Leki pobudzające: Jest to najczęstszy rodzaj leków stosowanych w leczeniu ADHD. Stymulanty działają poprzez zwiększenie produkcji dopaminy i noradrenaliny w mózgu. Są to chemiczne przekaźniki, które odgrywają istotną rolę w regulacji myślenia i uwagi. Niektóre popularne przykłady to Ritalin (metylofenidat), Adderall (amfetamina) i Dexedrine (dekstroamfetamina).
- Leki niestymulujące: Działanie leków niestymulujących może trwać nieco dłużej niż leków stymulujących, ale są one skuteczne w poprawie koncentracji i uwagi. Są one zwykle zalecane osobom, u których leki stymulujące wywołują działania niepożądane, których nie można tolerować. Przykłady to Strattera (atomoksetyna), Intuniv (guanfacyna) i Qelbree (viloxazine).
Zarządzanie zachowaniem
Rodzicom dzieci z ADHD zazwyczaj zaleca się uczestnictwo w zajęciach z zarządzania zachowaniem, aby pomóc dziecku w radzeniu sobie z objawami ADHD, zamiast korzystania z usług terapeuty behawioralnego. Celem jest zastąpienie negatywnych zachowań pozytywnymi. Odbywa się to poprzez monitorowanie ich działań i wykonywanie praktycznych zadań, które mogą poprawić negatywne zachowania.
Więcej informacji
- verywellmind.com/how-to-recognize-the-three-adhd-subtypes-5089419
