Rzadko który rodzic nie ma do czynienia z wybuchami złości z powodu jedzenia lub przynajmniej z wybrednymi nawykami żywieniowymi. Jednak dzieci ze spektrum autyzmu – a co za tym idzie, rodzice, którzy je karmią – często z różnych powodów borykają się z dużo większymi i bardziej złożonymi problemami związanymi z jedzeniem. Stephanie Lee, PsyD, psycholog kliniczny z Child Mind Institute, pracowała z wieloma rodzinami nad rozwiązywaniem problemów związanych z jedzeniem dzieci autystycznych.
Celem pracy z dziećmi, u których występują sztywne zachowania żywieniowe, jest (w końcu) umożliwienie dziecku spożywania zdrowych posiłków, zgodnych z kulturą rodziny, przy jednoczesnym zmniejszeniu związanych z tym konfliktów domowych.
Zrozumienie, co może być przyczyną sztywnych zachowań żywieniowych, jest pierwszym krokiem do tego, aby dzieci mogły swobodnie przyjmować nowe pokarmy i aby czas posiłków był dla wszystkich spokojniejszy.
Wykluczanie problemów żołądkowo-jelitowych
Kiedy dziecko ze spektrum autyzmu ma problemy z jedzeniem, rodzice powinni najpierw udać się do gastroenterologa dziecięcego, który może wykluczyć przyczyny organiczne. Joseph Levy, gastroenterolog dziecięcy z NYU Langone Hospital, który pracuje z dziećmi autystycznymi, zauważa, że dzieci ze spektrum autyzmu mogą cierpieć na wiele takich samych zaburzeń żołądkowo-jelitowych jak inne dzieci, ale dzieci ze spektrum “mogą nie być w stanie zlokalizować lub zwerbalizować swojego bólu”. W związku z tym rodzice muszą być proaktywni i starać się znaleźć źródło dyskomfortu dziecka. Poniżej przedstawiono kilka najczęstszych problemów żołądkowo-jelitowych, z którymi mogą borykać się dzieci.
- Refluks kwaśny jest powszechną dolegliwością dziecięcą, ale u dzieci ze spektrum zaburzeń “zaobserwowaliśmy, że zmiany zachowania, takie jak skakanie wokół siebie, dzikie zachowanie lub płacz, są skorelowane z dokładnym czasem, w którym kwas gromadzi się w gardle dziecka” – mówi dr Levy.
Zaparcia, spowodowane albo ograniczoną dietą, albo opóźnionym załatwianiem się (powszechne wśród dzieci z autyzmem), mogą sprawić, że jedzenie stanie się bardzo niewygodne dla dziecka, które czuje się pełne lub ma bóle brzucha. - Eozynofilowe zapalenie przełyku (EoE) jest alergicznym zaburzeniem połykania, które sprawia, że dziecko ma wrażenie, jakby się krztusiło lub krztusiło. EoE jest często wywoływane przez jedzenie i może powodować ból i dyskomfort, które prawie na pewno spowodowałyby problemy z zachowaniem u dzieci autystycznych.
- Problemy z biegunką mogą być związane z dietą dziecka, ale mogą być również spowodowane zaburzeniami wchłaniania niektórych cukrów lub szybkim przechodzeniem przez przewód pokarmowy, co nie daje wystarczająco dużo czasu na utwardzenie się stolca.
Problemy z zachowaniem podczas posiłków
Zachowania podczas posiłków, które sprawiają problemy dzieciom z autyzmem i ich rodzinom, mogą obejmować
Problemy sensoryczne związane z jedzeniem: Dzieci ze spektrum autyzmu często wykazują silne preferencje w stosunku do pokarmów, które w określony sposób odczuwają w ustach. Niektóre wolą miękkie lub kremowe pokarmy, takie jak jogurty, zupy czy lody; inne potrzebują stymulacji, którą zapewniają chrupiące pokarmy, takie jak Cheetos lub – jeśli rodzic ma szczęście – marchewki. W obu przypadkach może to znacznie ograniczyć różnorodność pokarmów, które dzieci są skłonne jeść.
Niedostatecznie rozwinięta muskulatura jamy ustnej: Dzieciom, które w okresie rozwoju preferują i jedzą niemal wyłącznie miękkie pokarmy, może brakować mięśni niezbędnych do przeżuwania takich produktów jak stek czy hamburger. “Często rodzice, którzy nie wiedzą, że jest to przyczyną niepokoju dziecka, rezygnują z pokarmów, które wzmocniłyby te mięśnie, co prowadzi do błędnego koła” – mówi dr Lee.
Czas i zachowanie przy stole: Wielu rodziców doświadcza frustracji związanej z próbami nakłonienia dzieci do siedzenia przy stole na tyle długo, by mogły dokończyć posiłek. Jednak w przypadku dzieci autystycznych wyzwanie to może być jeszcze większe. Do tego dochodzi jeszcze kwestia bezpieczeństwa. “Nie chodzi więc tylko o to, czy dziecko siedzi przy stole lub w miejscu, w którym ma jeść” – wyjaśnia dr Lee – ale o to, czy “angażuje się w niebezpieczne lub niebezpieczne działania lub zachowania zakłócające przestrzeń, w której chciałoby jeść”. Niebezpieczne zachowania mogą obejmować rzucanie naczyniami lub ciągłe wstawanie i uciekanie od stołu.
Jak dochodzi do eskalacji tych zachowań?
Często rodzice dzieci z autyzmem koncentrują się na wielu różnych potrzebach w tym samym czasie i wiele z nich – problemy z mową, załatwianiem potrzeb fizjologicznych, uczęszczaniem do szkoły, ogólnym przestrzeganiem zasad – ma pierwszeństwo przed różnorodnością pokarmów akceptowanych przez dziecko. Kwestie żywieniowe schodzą na dalszy plan, dopóki nie staną się nie do rozwiązania lub rodzice nie będą mogli się na nich skupić.
“Jeśli dziecko je 10 pokarmów i te 10 pokarmów zapewnia mu życie, bezpieczeństwo i dobre samopoczucie, to rodzice będą się na nich wzorować” – mówi dr Lee. Jednak ignorowanie tych problemów utrudnia ich rozwiązanie. Im dłużej trwają te negatywne zachowania podczas posiłków, tym bardziej się utrwalają i tym dłużej trwa ich skuteczne leczenie. Nie oznacza to, że rodzice powinni się poddać, ale że proces ten prawdopodobnie potrwa dłużej i będzie wymagał więcej wytrwałości i cierpliwości od wszystkich stron.
Techniki rozwiązywania problemów związanych z porą posiłków
Techniki radzenia sobie z różnymi problemami dotyczącymi zachowania podczas posiłków są podobne, ale należy je podzielić na łatwe do opanowania etapy. Poniżej przedstawiamy praktyczny przewodnik dla rodziców, który pomoże zarówno rodzicom, jak i ich dzieciom w osiągnięciu celów i zmniejszeniu stresu związanego z porami posiłków.
Ustal priorytety: Zbyt często rodzice próbują uporać się z wszystkimi zachowaniami związanymi z porą posiłków naraz. Jest to błąd, który prowadzi do tego, że zarówno dzieci, jak i rodzice stają się przytłoczeni i poddają się. Kiedy dr Lee pracuje z rodzinami, prosi je o określenie priorytetów. Czy chodzi o zwiększenie liczby posiłków, które dziecko będzie jadło? Czy chodzi o zwiększenie ilości jedzenia? Czy może chodzi o to, by mniej przeszkadzało przy stole? Rodzice muszą określić swój główny cel.
Zacznij od małych kroków: Bez względu na cel, ważne jest, aby zacząć od małych kroków. Na przykład, próbując z dzieckiem nowej potrawy, dr Lee zaczyna od małej ilości – tak małej, że dziecko może nawet nie być w stanie jej skosztować. Jeśli początkowym celem było po prostu spróbowanie jedzenia, gdy dziecko spróbuje kęsa, dr Lee udzieli mu znaczącej pochwały i może uznać to za “kęs bez podziękowania”. Oznacza to, że – jak mówi dr Lee – “bierzesz kęs, a potem spokojnie mówisz ‘nie dziękuję’ i nie musisz go już jeść do końca posiłku”.
Nie przeginaj: Jeśli dziecko siedziało przy stole przez 10 minut i taki jest cel, rodzice często będą chcieli przedłużyć ten czas. To błąd. “Czasami wydaje nam się, że dziecko dobrze sobie radzi, więc możemy mu dać jeszcze 10 minut” – mówi dr Lee. “Ale tak naprawdę te dodatkowe 10 minut może spowodować, że posiłek zakończy się w mniej udany sposób”. Zwłaszcza w przypadku dzieci, które mają problemy z jedzeniem, ważne jest, aby zaczęły budować udane doświadczenia, które pomogą im zmienić nastawienie do jedzenia i czasu posiłków.
Wychodź naprzeciw dziecku tam, gdzie ono jest: Jeśli dziecko obecnie nie je żadnego z produktów, które przed nim stawiamy, prawdopodobnie nie jest dobrym pomysłem rozpoczynanie od celu, jakim jest sprzątnięcie całego talerza. Rodzice muszą mieć rozsądne oczekiwania, które zaczną się od spotkania z dzieckiem w miejscu, w którym obecnie się znajduje, jeśli chodzi o zachowanie podczas posiłków.
Jasno sprecyzuj swoje oczekiwania: Cel, sposób zakończenia posiłku i pojęcie “sukcesu” muszą być jasne dla rodziców, opiekunów i dziecka. Istnieją sposoby, aby ułatwić dzieciom zrozumienie oczekiwań, na przykład wizualny zegar, który odlicza minuty, które dziecko ma spędzić przy stole.
Mnóstwo pochwał: Kluczowe jest chwalenie dziecka za każdy aspekt postępów – wyjaśnia dr Lee. A pochwały mogą przybierać różne formy:
- Ogólna pochwała oznacza powiedzenie dziecku czegoś w rodzaju “dobra robota”, “dobra robota” lub przybicie piątki.
- Pochwała oznaczona to powiedzenie dziecku, co dokładnie podobało Ci się w jego zachowaniu. Przykładem pochwały oznaczonej mogą być takie stwierdzenia jak: “Dziękuję, że tak cicho siedziałeś przy stole”. “Podoba mi się, że spróbowałeś nowego jedzenia”. “Świetna robota z tym, że siedzisz przy stole z widelcem. “Dziękuję, że odłożyłeś talerz do zlewu”. Pochwały z oznaczeniem są szczególnie ważne, ponieważ wzmacniają pozytywne zachowania, które rodzice starają się zaszczepić.
Stosunek pięć do jednego: Jest to trudne, ale dr Lee twierdzi, że zasada dotycząca pór posiłków powinna być taka, że na każde polecenie lub naganę rodzic lub opiekun powinien dać dziecku pięć “porcji” pochwały. I, jak mówi dr Lee, “nie powinno to być arbitralne. Chcemy, aby rodzice udzielali pochwał w naprawdę poważny i szczery sposób: ‘Dziękuję, że przyszliście do stołu! Świetna robota, że od razu zacząłeś! Świetna robota, że poprosiłeś o dokładkę!” – tego typu rzeczy.
Bądź konsekwentny, wytrwały i cierpliwy: Należy pamiętać, że większość dzieci, a nawet dorosłych, musi wielokrotnie zetknąć się z nową potrawą – dr Lee mówi, że od 7 do 12 razy – zanim będzie w stanie stwierdzić, czy coś im smakuje, czy nie. Dlatego tak ważna jest wytrwałość i cierpliwość. “To, że dzieci raz powiedzą, że czegoś nie lubią, nie oznacza, że nie będą tego lubić już zawsze” – mówi. “Dlatego staramy się do tego wracać”.
Jak radzić sobie z napadami złości: Nie oczekuj od dziecka, że bez walki zmieni swoje długoletnie zachowania związane z porą posiłków. Należy się spodziewać pewnego oporu – agresji słownej, zachowań zakłócających spokój, marudzenia lub płaczu. Nie oznacza to jednak, że nie robicie postępów. Dr Lee uczy rodziców, jak stosować “planowe ignorowanie”, czyli technikę polegającą na celowym ignorowaniu zachowania, dopóki nie jest ono niebezpieczne.
Prowadź dziennik żywieniowy: W miarę możliwości rodzice i inni opiekunowie powinni prowadzić pisemny rejestr tego, co dziecko je podczas każdego posiłku, tak aby oni sami (i lekarz prowadzący) mogli śledzić postępy, jakie się dokonują, oraz to, gdzie nadal pojawiają się problemy. Prowadzenie rejestru, który można przeglądać na przestrzeni czasu, znacznie ułatwia zachowanie cierpliwości i pomaga wszystkim pozostać na właściwej drodze.
Prowadź dziennik kupy: To, co wchodzi do środka, musi wychodzić w jakiejś formie i z pewną regularnością, dlatego dr Lee sugeruje, aby rodzice, opiekunowie, a nawet nauczyciele prowadzili pisemny rejestr wypróżnień dziecka. Jeśli chroniczne zaparcia wydają się być problemem, wizyta u pediatry lub nawet gastroenterologa jest prawdopodobnie dobrym pomysłem. “Często u dzieci z autyzmem częściej występują problemy z załatwianiem się, które wiążą się z wstrzymywaniem wypróżnienia, co może powodować, że dziecko nie czuje się komfortowo podczas jedzenia” – mówi dr Lee. Ponadto, jeśli dziecko je dużo węglowodanów, a mało warzyw, które je pobudzają, może mieć problemy z wypróżnianiem. Rodzice powinni niezwłocznie skonsultować się z pediatrą lub lekarzem zajmującym się zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, jeśli jest to powód do niepokoju.
Modelowanie właściwego zachowania podczas posiłków: Często to, co wzorujemy na dzieciach, jest tym, na co zwracają one większą uwagę niż to, co im mówimy. “Jeśli mówimy dzieciom, że bardzo ważne jest stosowanie zbilansowanej diety, a sami tego nie robimy” – mówi dr Lee – “jest mało prawdopodobne, że wyrobią w sobie te pozytywne nawyki, o które nam chodzi”. Próbuj więc nowych rzeczy sam, rób wszystko, aby cieszyć się porą posiłku bez rozpraszaczy, takich jak telefony czy telewizja, a te zachowania prawdopodobnie będą miały pozytywny wpływ na Twoje dziecko.
Więcej informacji
- childmind.org/article/autism-and-picky-eating/
