Współpraca może być wyzwaniem dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) nawet w najlepszych okolicznościach. A w sytuacjach stresowych – kiedy współpraca jest często najważniejsza – wykonywanie poleceń może być jeszcze trudniejsze.

Oto kilka wskazówek, które pomogą rodzicom dzieci z autyzmem zwiększyć współpracę przy jednoczesnym poszanowaniu autonomii dziecka i ograniczeniu kłótni do minimum.

Skuteczne komunikowanie się

Przestrzeganie kilku prostych wskazówek może znacznie ułatwić komunikowanie się z dzieckiem ze spektrum autyzmu – a dotarcie z przekazem do niego zwiększa prawdopodobieństwo współpracy.

  • Bądź prosty i bezpośredni. “Jeśli chcesz udzielać skutecznych instrukcji, musisz być bardzo konkretny” – mówi Bethany Vibert, PsyD, psycholog kliniczny z Child Mind Institute. Na przykład zamiast mówić: “Czy możesz skończyć nakrywać do stołu?”, możesz powiedzieć: “Proszę, połóż talerze na stole”. Chodzi o to, aby dziecko wiedziało dokładnie, jakie są jego oczekiwania w danej chwili, a nie dawało mu listę zadań lub ogólne instrukcje.
  • Unikaj sarkazmu, przenośni i żartów. Dzieci z autyzmem mają tendencję do traktowania wszystkiego dosłownie, więc niedosłowne wypowiedzi, takie jak sarkazm i żarty, mogą je dezorientować. A jeśli nie są pewne, o co prosisz, trudno im współpracować. Powiedzenie czegoś niejasnego, na przykład: “Najwyższy czas, żebyś się za to zabrał”, może doprowadzić dziecko do frustracji” – mówi dr Vibert.
  • Używaj pomocy wizualnych. Dzieci z ASD często korzystają z wizualnego przedstawienia celu. Na przykład, jeśli chcesz, aby nakryły do stołu, dużą pomocą może być zdjęcie, na którym widać, jak dokładnie mają być ułożone talerze. Ułatwieniem może być też lista, na której dzieci mogą zaznaczać zadania w miarę ich wykonywania.
  • Nagradzaj współpracę. Wszystkie dzieci doceniają uznanie za dobrze wykonaną pracę, dlatego oferuj drobne nagrody, gdy dziecko współpracuje. “Może to być coś tak prostego, jak przybicie piątki, a może łaskotanie, które bardzo lubi” – mówi dr Vibert. “Naprawdę chcesz, aby wykonywanie poleceń było czymś pozytywnym”.

Nakłanianie dziecka do noszenia maski

Noszenie maski w miejscach publicznych może być częścią naszej rzeczywistości przez dłuższy czas, a może być szczególnie trudne dla dzieci z autyzmem.

Jeśli Twoje dziecko dopiero dorasta do noszenia maski lub do tej pory miało trudności z radzeniem sobie z maskami, istnieją sposoby, w jakie możesz pomóc mu się przystosować.

  • Powoli. Vibert zaleca stopniowe dodawanie masek do rutyny dziecka. “Wprowadzaj maskę w taki sposób, aby zwiększyć pozytywne skojarzenia z nią” – mówi. “Staraj się nie robić tego tuż przed wyjściem gdzieś lub tuż przed tym, jak chcesz, aby dziecko ją założyło”. Można zacząć od tego, że dziecko będzie trzymało maskę lub bawiło się nią podczas robienia czegoś, co sprawia mu przyjemność, np. oglądania ulubionego programu. Następnie, gdy dziecko poczuje się w niej komfortowo, może przyłożyć ją do twarzy na kilka sekund, a w końcu nosić ją w domu. Dzięki ćwiczeniom w sytuacjach o niskim poziomie ryzyka dziecko prawdopodobnie uzna maskę za mniej stresującą i łatwiej będzie mu przygotować się do noszenia jej w miejscach publicznych.
  • Dostosuj się do potrzeb dziecka. Spróbuj dowiedzieć się, co dokładnie przeszkadza dziecku w masce. Czy jest to gumka? Materiał? Eksperymentując z różnymi maskami, możesz znaleźć taką, którą dziecko będzie łatwiej tolerować. Pomocny może być także ulubiony kolor lub zabawny wzór.
  • Opracuj plan wyjścia. Gdy dziecko jest gotowe do wyjścia z domu w masce, warto jasno określić, czego można się spodziewać i co zrobić, jeśli dziecko będzie miało z nią trudności. Można na przykład uzgodnić z dzieckiem, że pozostawi ono maskę na dziesięć minut, a następnie, jeśli nie będzie chciało jej dalej nosić, będzie mogło wyjść ze sklepu i ją zdjąć.

Zarządzanie obowiązkami

Dzieci z autyzmem mogą mieć trudności z rzetelnym wykonywaniem zadań domowych, niezależnie od tego, czy chodzi o odrabianie lekcji, czy wypełnianie obowiązków domowych. Przygotuj je na sukces, stawiając jasne oczekiwania i przewidywalne procedury.

  • Ustal rozsądne oczekiwania. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z długości czasu uwagi dziecka. Dzieci z autyzmem mogą mieć trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniu przez dłuższy czas, co może utrudnić im wykonanie tego, o co prosisz. Pomóż im odpowiednio zaplanować zadania, na przykład odrabiając pracę domową w krótkich odcinkach lub dzieląc obowiązki na etapy, które nie zajmują zbyt wiele czasu.
  • Rób dużo przerw. Gdy dziecko wykona zadanie, zachęć je do zrobienia sobie przerwy na aktywność fizyczną – może to być spacer, zabawa na podwórku lub taniec do ulubionej piosenki. “Aktywna przerwa sprawi, że dziecko będzie mniej nerwowe i niespokojne” – mówi dr Vibert.
  • Korzystaj z wizualnego harmonogramu. Przejrzysty harmonogram wizualny może pomóc dziecku zorientować się, co je czeka, i zmotywować je do wykonywania zadań, których być może nie lubi. Dr Vibert zaleca stosowanie prostego formatu “Najpierw/Teraz”, w którym obrazek przedstawiający coś, co dziecko musi zrobić, łączy się z obrazkiem nagrody, jaką otrzyma po wykonaniu zadania. Na przykład “Najpierw” może oznaczać pozbieranie zabawek, a “Potem” – ulubioną przekąskę.
  • Bądź kreatywny. Jeśli dziecko ma tendencję do ciągłego zmagania się z tymi samymi zadaniami, spróbuj zastosować inne sposoby wykonania tej samej pracy. Na przykład dr Vibert zauważa, że niektóre dzieci lepiej radzą sobie z pisaniem ręcznym niż na maszynie. Jeśli więc dziecko ma napisać pracę domową na maszynie, można zapytać nauczyciela, czy nie może napisać jej odręcznie. Nawet niewielkie zmiany w zadaniach mogą znacznie ułatwić dziecku współpracę.

Więcej informacji

  • childmind.org/article/increasing-cooperation-in-kids-with-autism/