Lęk to bardzo ogólny termin określający uczucie ogromnego zmartwienia lub niepokoju. Uczucie niepokoju jest naturalne po wydarzeniu się czegoś przykrego. Jeśli jednak niepokój u dziecka utrzymuje się przez dłuższy czas i uniemożliwia wykonywanie takich czynności, jak chodzenie do szkoły czy spotykanie się z przyjaciółmi, wówczas mamy do czynienia z zaburzeniem lękowym. U dzieci można zdiagnozować kilka różnych zaburzeń lękowych. Wybór konkretnego zaburzenia zależy od tego, z czym dziecko zmaga się najbardziej, ale wiele objawów pokrywa się.
Jakie są objawy zaburzeń lękowych u dzieci?
Lęk ma wiele objawów i może wyglądać bardzo różnie w zależności od dziecka. Oto kilka typowych oznak, że dziecko może cierpieć na zaburzenia lękowe:
- Problemy z zasypianiem
- Skarżenie się na bóle brzucha lub inne problemy fizyczne
- Unikanie pewnych sytuacji
- Przymilanie się do rodziców lub opiekunów
- Problemy z koncentracją w klasie lub duża nerwowość
- Napady złości
- Brak pewności siebie
U dzieci można zdiagnozować różne rodzaje lęku, w zależności od tego, czego najbardziej się obawiają.
Jakie rodzaje zaburzeń lękowych mogą wystąpić u dzieci?
Zaburzenie lękowe związane z separacją: Dzieci czują się bardzo zdenerwowane, gdy muszą być z dala od rodziców lub opiekunów. Ten niepokój wykracza poza to, co zwykle odczuwają inne dzieci w ich wieku.
Objawy lęku separacyjnego to m.in:
- Obawy, że rodzice lub opiekunowie zachorują lub umrą
- Odmowa wyjścia z domu lub pójścia do szkoły
- Strach przed snem lub byciem samemu
- Koszmary senne związane z rozłąką
- Objawy fizyczne (takie jak bóle głowy lub brzucha) przed zbliżającą się rozłąką
U dzieci z zaburzeniem lęku separacyjnego objawy utrzymują się przez co najmniej cztery tygodnie.
Zaburzenia lęku społecznego: Dzieci z zaburzeniem lęku społecznego czują się bardzo niepewnie w otoczeniu innych ludzi. Tak bardzo boją się wstydu, że unikają sytuacji społecznych, a nawet wystąpień w klasie.
Objawy zaburzeń lękowych u dzieci obejmują:
- Unikanie większości sytuacji społecznych lub okropne samopoczucie, gdy muszą w nich uczestniczyć
- Objawy fizyczne, takie jak drżenie, pocenie się lub problemy z oddychaniem w sytuacjach społecznych
- U małych dzieci, napady złości i płaczu w sytuacjach społecznych
- Strach przed tym, że inni zobaczą jego lęk i osądzą go za to
Aby u dziecka zdiagnozować zaburzenie lęku społecznego, jego niepokój musi być tak silny, że przeszkadza w codziennym życiu.
Mutyzm wybiórczy: Dzieci z mutyzmem wybiórczym mają trudności z mówieniem w niektórych sytuacjach, np. w szkole. Te dzieci nie są po prostu nieśmiałe. Ich lęk jest tak silny, że czują się zamrożone i nie są w stanie mówić.
Aby postawić diagnozę mutyzmu wybiórczego, dziecko musi:
- Umieć mówić w niektórych sytuacjach, ale nie w innych
- Mieć ten problem od co najmniej miesiąca
- Mieć w związku z tym problemy w szkole i na zajęciach społecznych
U dzieci nie diagnozuje się mutyzmu wybiórczego, jeśli ich problemy z mówieniem są spowodowane zaburzeniami komunikacji lub barierą językową.
Zaburzenia lękowe uogólnione: Dzieci z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi martwią się o wiele codziennych spraw. Ich niepokój nie jest spowodowany niczym konkretnym i jest na tyle poważny, że przeszkadza w codziennym życiu.
Objawy uogólnionego zaburzenia lękowego u dzieci obejmują:
- Niepokój
- Czucie się na krawędzi
- Uczucie zmęczenia przez większość czasu
- Problemy z koncentracją
- Uczucie złości
- Kłopoty z zasypianiem
Aby zdiagnozować uogólnione zaburzenie lękowe, dzieci muszą doświadczać objawów przez większość dni przez co najmniej sześć miesięcy.
Zaburzenia paniczne: Dzieci z zaburzeniem panicznym mają częste, niespodziewane ataki paniki. Ataki paniki powodują fizyczne odczucia, które mogą sprawić, że dzieci myślą, że umierają lub mają atak serca. U dzieci diagnozuje się zaburzenie paniczne, jeśli doświadczą co najmniej jednego ataku paniki i wykazują inne objawy, w tym:
- Stały strach przed kolejnymi atakami paniki
- Duża zmiana w stosunku do normalnego zachowania po ataku paniki, np. unikanie miejsc, które przypominają o ataku.
Podczas diagnozowania dziecka z zaburzeniem panicznym specjalista wyklucza również przyczyny medyczne i inne zaburzenia, takie jak PTSD.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD): Dzieci z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym mają myśli i obawy, które wywołują u nich silny niepokój. Opracowują dla siebie zasady, których ich zdaniem muszą przestrzegać, aby opanować niepokój.
- Obsesje to niechciane myśli, które sprawiają, że dzieci czują się zdenerwowane i niespokojne.
- Kompulsje to reguły, których dzieci czują, że muszą przestrzegać, aby pozbyć się niepokoju.
U dzieci można zdiagnozować OCD, jeśli występują u nich obsesje, kompulsje lub oba te zaburzenia.
Fobia specyficzna: Dzieci cierpiące na fobie specyficzne bardzo boją się jednej lub kilku określonych rzeczy. Lęk ten dotyczy czegoś, co normalnie nie jest uważane za niebezpieczne. Fobie zaburzają życie dzieci, które starają się unikać tego, czego się boją.
Do najczęstszych fobii u dzieci należą:
- Zwierzęta lub owady
- Elementy świata przyrody, takie jak woda lub wysokość
- Krew lub strzały
- Określone sytuacje, takie jak tłum lub ciasne pomieszczenia
- Inne, w tym wymioty, duszenie się lub głośne dźwięki
Jak leczy się stany lękowe?
Prawie wszystkie rodzaje lęku najlepiej leczyć za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT). CBT opiera się na założeniu, że to, jak myślimy i jak działamy, wpływa na nasze samopoczucie. Ucząc się zmieniać negatywne myśli i niezdrowe działania, dzieci mogą zmienić swoje złe samopoczucie.
Ważną częścią CBT w leczeniu lęku jest profilaktyka ekspozycji i reakcji. W ramach profilaktyki ekspozycji i reakcji terapeuta pomaga dziecku zmierzyć się z tym, czego się boi, po trochu. Radząc sobie z lękiem w małych ilościach w bezpiecznej przestrzeni, dzieci uczą się radzić sobie z większymi uczuciami, które się pojawiają.
W przypadku niektórych dzieci przyjmowanie leków przeciwlękowych w połączeniu z terapią zwiększa skuteczność leczenia.
Więcej informacji
- childmind.org/guide/anxiety-in-children-quick-guide/
